20 Kasım 2024 Dünya Koah Günü Toplum Sağlığı Bildirisi

Kro­nik Obst­rük­tif Ak­ci­ğer Has­ta­lı­ğı (KOAH), nefes dar­lı­ğı, ök­sü­rük, bal­gam gibi ka­lı­cı so­lu­num­sal ya­kın­ma­lar­la or­ta­ya çıkan, ön­le­ne­bi­lir ve te­da­vi edi­le­bi­lir bir kro­nik ak­ci­ğer has­ta­lı­ğı­dır. İleri yaş­lar­da daha sık gö­rül­se de erken yaşta da baş­la­ya­bi­lir ve genç bi­rey­le­ri de et­ki­le­ye­bi­lir. Ya­pı­lan ça­lış­ma­la­ra göre dün­ya­da­ki her on ye­tiş­kin­den biri KOAH has­ta­sı­dır ve KOAH’ta ye­ter­siz tanı önem­li bir sorun olup has­ta­la­rın %60-85’i halen tanı al­ma­mış du­rum­da­dır. 2023 yı­lın­da ya­pı­lan ça­lış­ma­ya göre ül­ke­miz­de dok­tor ta­nı­lı KOAH sık­lı­ğı 45 yaş üstü bi­rey­ler­de or­ta­la­ma yüzde 8.8’dir.

Tütün ve tütün ürün­le­ri­nin kul­la­nı­mı, yoğun şe­hir­leş­me ne­de­niy­le artan hava kir­li­li­ği­ne ma­ru­zi­yet, iç ve dış or­tam­da odun ve kömür gibi fosil ya­kıt­lar ile bitki sap­la­rı ve tezek gibi bi­yo­küt­le ya­kıt­la­rı­nın du­ma­nı­nın so­lun­ma­sı KOAH has­ta­lı­ğı­na neden olan önem­li risk fak­tör­le­ri­dir. Bu­nun­la bir­lik­te, ya­pı­lan ça­lış­ma­lar, KOAH has­ta­sı olan ki­şi­le­rin yüzde 80’inin si­ga­ra iç­ti­ği­ni, tütün ve tütün ürün­le­ri­nin KOAH’ın en yay­gın ne­de­ni ol­du­ğu­nu or­ta­ya koy­muş­tur. Ye­ter­siz bes­len­me, özel­lik­le ço­cuk­luk­ta ge­çi­ri­len ak­ci­ğer en­fek­si­yon­la­rı, iç ve dış ortam kir­le­ti­ci­le­ri­ne pasif ma­ru­zi­ye­te bağlı ola­rak ak­ci­ğer ge­li­şi­mi­nin geri kal­ma­sı da KOAH’a yol aça­bi­lir.

Bunun yanı sıra kü­re­sel iklim de­ği­şik­li­ği ne­de­niy­le or­ta­ya çıkan anor­mal hava olay­la­rı (aşırı sıcak ya da soğuk gibi) ve orman yan­gın­la­rı­nın KOAH gö­rül­me sık­lı­ğı­nı ar­tı­ra­ca­ğı, has­ta­lı­ğın sey­ri­ni olum­suz et­ki­le­ye­ce­ği ve erken ölüm­le­re neden ola­ca­ğı ön­gö­rül­mek­te­dir.

KOAH’da en sık gö­rü­len ya­kın­ma­lar; ök­sü­rük, bal­gam, nefes dar­lı­ğı ve bazı ol­gu­lar­da yor­gun­luk his­si­dir. Has­ta­nın ya­kın­ma­la­rı has­ta­lı­ğın iler­le­me­si ile daha da ar­ta­rak ki­şi­nin yaşam ka­li­te­si­ni olum­suz et­ki­ler.

Has­ta­lı­ğın ta­nı­sı, sağ­lık kurum ve ku­ru­luş­la­rın­da, basit bir test olan “nefes ölçüm testi” ile ko­lay­ca ko­nu­la­bi­lir. So­lu­num fonk­si­yon testİ ola­rak isim­len­di­ri­len bu test hava akı­mın­da azal­ma­ya yol açan tı­ka­nık­lı­ğın be­lir­ler.

Hem KOAH’ın ön­len­me­sin­de hem de has­ta­lık yü­kü­nün azal­tıl­ma­sın­da ilk ve en önem­li mü­da­ha­le ba­sa­ma­ğı risk fak­tör­le­riy­le mü­ca­de­le edil­me­si­dir. KOAH teş­hi­si ko­nu­lan ki­şi­le­rin bahsi geçen risk fak­tör­le­rin­den uzak dur­ma­la­rı, sağ­lık­lı bes­len­me­le­ri ve gün­lük eg­zer­siz yap­ma­la­rı çok önem­li­dir. KOAH has­ta­la­rı­nın, ya­şa­dık­la­rı yer­le­rin hava ka­li­te­si­ni T.C. Çevre ve Şe­hir­ci­lik Ba­kan­lı­ğı ta­ra­fın­dan ku­ru­lan Ulu­sal Hava Ka­li­te­si İzleme Ağın­dan takip et­me­le­ri ve dış ortam ak­ti­vi­te­le­ri­ni buna uygun ola­rak dü­zen­le­me­le­ri fay­da­lı ola­cak­tır. Bu bağ­lam­da, hava kir­li­li­ği bu­lu­nan yer­ler­de, özel­lik­le dış or­ta­ma çı­kıl­ma­sı ha­lin­de maske kul­la­nıl­ma­sı da uz­man­lar ta­ra­fın­dan ya­pı­lan öne­ri­ler ara­sın­da yer al­mak­ta­dır.

KOAH’ın bi­rey­sel te­da­vi­sin­de “in­ha­ler” ola­rak bi­li­nen ve so­lu­num yo­luy­la uy­gu­la­nan nefes açıcı ilaç­lar kul­la­nıl­mak­ta­dır. Bu ilaç­lar­la, hava yol­la­rın­da­ki da­ral­ma­nın azal­tıl­ma­sı, has­ta­nın ola­bil­di­ğin­ce ra­hat­la­tıl­ma­sı ve yaşam ka­li­te­si­nin ar­tı­rıl­ma­sı amaç­lan­mak­ta­dır. Ancak, be­lir­ti­len amaç­la­ra ula­şı­la­bil­me­si için bahsi geçen ilaç­la­rın dü­zen­li ve doğru kul­la­nıl­ma­sı ge­rek­mek­te­dir. Öte yan­dan, has­ta­lı­ğın sey­ri­ni kö­tü­leş­ti­recek alev­len­me­ler­den ve za­tür­re­den ko­run­mak için grip ve za­tür­re aşı­la­rı­nın ya­pıl­ma­sı önem­li­dir. So­lu­num yet­mez­li­ği ge­li­şen has­ta­lar, evde ok­si­jen te­da­vi­si ve/veya evde so­lu­num ci­ha­zı te­da­vi­si gibi te­da­vi­le­re ih­ti­yaç du­ya­bil­mek­te­dir. Bunun yanı sıra ak­ci­ğer re­ha­bi­li­tas­yo­nu uy­gu­lan­ma­sı has­ta­la­rın gün­lük ya­şam­la­rı­nın daha ka­li­te­li hale gel­me­si­ni sağ­la­mak­ta­dır.

Ba­kan­lı­ğı­mız, risk fak­tör­le­riy­le etkin mü­ca­de­le edi­le­rek KOAH has­ta­lı­ğı­nın ön­len­me­si; hasta olan­la­rın erken teş­hi­si, dü­zen­li ta­ki­bi ve uygun te­da­vi­si için önem­li ça­lış­ma­lar yü­rüt­mek­te­dir. Bu doğ­rul­tu­da; il­gi­li pay­daş­lar­la bir­lik­te “Tür­ki­ye Kro­nik Hava Yolu Has­ta­lık­la­rı Ön­le­me ve Kont­rol Prog­ra­mı­nı -GARD” ha­zır­la­ya­rak uy­gu­la­ma­ya koy­muş, bi­rin­ci ba­sa­mak­ta ça­lı­şan he­kim­le­re yö­ne­lik “Kro­nik Obst­rük­tif Ak­ci­ğer Has­ta­lı­ğı­nı De­ğer­len­dir­me ve İzlem Kı­la­vu­zu­nu” ha­zır­la­mış­tır.

Bu yıl ger­çek­leş­ti­ri­lecek olan Dünya KOAH Gü­nü­nün te­ma­sı “HA­VA­MI­ZI KO­RU­YA­LIM, KOAH’SIZ YA­ŞA­YA­LIM” ola­rak be­lir­len­miş olup iklim de­ği­şi­mi­nin et­ki­le­ri­ni de içe­recek şe­kil­de temiz hava ve ak­ci­ğer sağ­lı­ğı­nın öne­mi­nin vur­gu­lan­ma­sı amaç­lan­mış­tır.

Ak­ci­ğer­le­ri­ni­zi sağ­lık­lı tu­ta­bil­me­niz ve sağ­lık­lı nefes ala­bil­me­niz için;
●Tütün ve tütün ürün­le­ri­ni kul­lan­ma­yın.
●So­lu­du­ğu­nuz ortam ha­va­sı­nı temiz tutun.
●Dü­zen­li ve den­ge­li bes­le­nin.
●Dü­zen­li eg­zer­siz yapın.
●Yaş gru­bu­nu­za uygun aşı­nı­zı olun.
●İklim de­ği­şi­mi­ne du­yar­sız kal­ma­yın.

Ha­va­mı­zı Ko­ru­ya­lım KO­AH­sız Ya­şa­ya­lım!