Ayancık Zingal Evleri

Türkiye’de ilk prefabrik ev Ayancık’ta üretilmiştir. Evet, şaşırmayın lütfen. Gerçekten de üretilmeye başlanan ilk prefabrik ev Ayancık’ta “ZİNGAL EVLERİ” adı ile yapılmıştır.

1923 Yılında Cumhuriyetin ilanı ile birlikte Türkiye’de ormancılığın gerek eğitiminin gerekse uygulamalarının Avrupa ormancılığı seviyesine çıkartılması konusunda çalışmalara hızla başlanılmıştır. Gazi Mustafa Kemal Atatürk tarafından belirlenen ormancılık ilke ve esaslarına uymak koşulu ile yabancı ormancılık uzmanlarının getirtilmesine başlanılmıştır.

Bu girişimler başlatıldığında;

• Almanya’dan: Bernhard, Pfefferkorn, Fritsche, Heske, Prodan, Hildeprandt, Mayer Wegelin.
• Avusturya’dan: Franz Hafner, Rosenberg, Tschermak, Schimitschek, Lohwag, Galzer.
• Fransa’dan: Saby, Guinet.
• Yugoslavya’dan: Chenchine.
• İsveç’den: Anderson, Naslund.
• Amerika’dan: Polakowski.
• İsviçre’den: Weber,

ülkemize davet edilmişlerdir.

Bu uzmanlardan bir kısmı ormancılık alanında eğitim kısmında öğretim üyesi ve yönetici olarak görev yapmışlardır. Bir kısmı da ormancılık örgütünde görev almış ve uygulama alanında önemli çalışmalarda bulunmuşlardır. [1]

Türkiye’ye gelen yabancı uzmanlar tüm ormanlarımızı detaylı bir şekilde gezmişler, ekonomik değeri olan ve ayrıca seyreltilmesi gereken orman lokasyonlarını tespit ederek önerilerde bulundukları geniş kapsamlı raporlarını Orman Bakanlığına sunmuşlardır.

Yapılan çalışmalar sonrası bazı bölgelerimizde orman endüstrisi hayata geçirilmiş ve yabancı sermaye ve uzmanlığı olan kişi ve kuruluşlar için çalışma ortamı hazırlanmıştır.

Ormanlarımızın işletilmesi amaçlı ilk kuruluş Türkiye Kibrit İnhisarları T.A.Ş. adı altında 10 Şubat 1926 tarihinde Ayancık yöresi ormanlarının işletme hakkını 50 yıl süreli olmak kaydıyla almıştır. Bu şirket 2 Temmuz 1928 tarihinde imtiyaz haklarını Belçika sermayeli kuruluşla paylaşmıştır. 30 yıllığına kiralık olarak paylaşılan imtiyaz, kötü yönetim ve anlaşma şartlarına uyulmaması gerekçe gösterilerek 14 Mart 1945 tarihinde Bakanlar Kurulu kararı ile feshedilmiştir.

ZİNGAL ŞİRKETİ

Zingal, Belçika sermayesinin ağırlıklı olduğu Türk – Belçika Anonim Şirketi olarak kurulmuştur. Sinop ilinin Ayancık ilçesindeki Kepez, İnaltı,  Çangal ve Zindan ormanlarının işletilmesi imtiyazı uzun vadeli bir anlaşma ile anonim şirkete verilmiştir. Şirket adını, Zindan ormanları adının ilk hecesi ile Çangal ormanları adının son hecesini alarak “ZİNGAL” olarak koymuştur.

Zingal şirketi sözleşme gereği kendisine tahsis edilen bölgede çalışmalara başlamak üzere yurtdışından yabancı uzmanlar getirmiş, ayrıca Türk orman mühendislerinden de faydalanmıştır.

Ayancık bölgesi ormanlarının işletilmesi için ilk çalışmalar 1928 yılından başlayarak 1929 ve 1930 yıllarında Çekoslovak ve Avusturyalı uzmanlar ile Türk ormancılar tarafından yürütülmüştür. Avusturyalı uzmanların başlıcaları Franz Hafner,   August Loos, Friedrich Zednik, Fr.Steiner, Richard Cieslar ve Friedrich Stark’dır. Çekoslovakya’lı uzmanlar ise Huruby, Weigler, Hein, Larch ve Dr. Poreny’dir.

1938 YILI FABRİKA MÜDÜRLERİ- YÖNETİCİ KADROSU VE MEMURLAR

ZİNGAL ŞİRKETİNİN AYANCIK ÜZERİNE ETKİLERİ [2]

Zingal şirketinin kurduğu fabrika ve işletme sistemi bugünkü modern Ayancık’ın ortaya çıkması ve gelişmesinde çok önemli bir rol oynamıştır. Ayancık 1929’da ZİNGAL’ın kurduğu fabrika ve orman işletmesi sistemi ile Türkiye’de eşine rastlanılmayan hızlı bir değişim ve gelişme yaşamıştır. Ayancık o tarihte 300 haneden oluşan, 2.000 nüfuslu küçük bir kasabadır. Kasabada gerek fabrikanın gerekse fabrikada çalışmak için aileleri ile birlikte gelen yabancıların etkisi her alanda kendini hissettirmiştir. Eğitim, spor, giyim, sosyal hayat ve mimari gibi birçok alanda hızlı bir ilerleme yaşanmıştır. Orman köylüsü ve ilçe halkı ekonomik olarak kalkınmıştır. Ayancık o dönemde küçük bir Avrupa kasabası kimliğine bürünmüştür.

Farklı ülkelerden gelen fabrika çalışanları için özel lojmanlar, köylerden gelen işçiler için de barakalar inşa edilmiştir. Barakaların sayısı fabrika devletleştirildikten sonra da arttırılmış, neredeyse kendi başına ayrı bir yerleşme oluşturan bu sahaya Koloni Mahallesi denilmektedir. Fabrikada çalışanların çocukları ilçe merkezinde Ayancıklı çocuklarla aynı okula gitmiş, aileler birbiriyle görüşmüş böylece önemli bir kültür alışverişi yaşanmıştır.  ZİNGAL şirketine ait lojman ve barakaların kapladığı alan 1942 yılı itibariyle toplam 4.629 metrekaredir. 1945 yılına kadar toplam 35 lojman ve baraka inşa edilmiştir. Şehirde sportif ve sosyal alanların inşasında da fabrika önder olmuştur. Kendi personeli ve halkın sosyal hayatına katkı sağlayacak tenis kortu, futbol, voleybol ve basketbol sahası, sanatsal etkinliklerin gerçekleştirebileceği birimler inşa edilmiştir.

ZİNGAL ŞİRKETİ ÜST DÜZEY YÖNETİCİLER İÇİN YAPILAN KONUT

ŞİRKET ÇALIŞANLARI İÇİN YAPILAN LOJMANLAR (KOLONİ EVLERİ)

Zingal şirketinin kendi personeli ve Ayancık dışından gelen memur ve işçiler için yaptırmış olduğu konutlar, ihtiyacın giderilmesinin yanı sıra büyük beğeni de toplamıştır. Bu beğenilere kayıtsız kalmayan şirket yönetimi konut yapımında elde ettikleri deneyim ve başarıyı ticari anlamda da değerlendirme düşüncesi ile prefabrik ev üretmek için çalışmalara başlamışlardır. Yukarıda görülen Türkiye’nin ilk prefabrik evi projelendirilip, uygun bir maliyetle üretime geçmişlerdir.

PREFABRİK EV NEDİR

Prefabrik ev nedir sorusuna en yalın haliyle, “bütün parçaları daha önceden hazırlanan ve daha sonra bir araya getirilebilen yapılar” diye cevap verilebilir. İnşaat sektöründe önemli bir yer tutan prefabrik yapılar, yaklaşık 50 yıllık bir kullanım ömrüne sahiptir.

Prefabrik evlerin Amerika’da uzun bir geçmişi vardır. Amerika’ya prefabrik evler ilk olarak İngiltere’den 1.600′ler de gönderilmiştir ama gerçek anlamdaki prefabrik evler ev kitleri ortaya çıkana kadar hayat bulamamıştır. Ev kitleri bir evi oluşturan bütün bileşenlerden oluşuyordu ve insanlar kendileri bu kitleri alarak evlerini kurabiliyor ya da kurulum işi için işçi kiralıyorlardı. Alâeddin firması 1906 yılında Amerika’da hazır ev kitlerini satan ve kitler için kataloglar çıkaran ilk firmaydı. 1908 yılından 1940 yılına kadar bu şekilde 100 bin kadar ev satılmıştır.

Türkiye’de ilk prefabrik evler 1965 yılında satışa çıkarılmış. Kavak ağacından iki büyüklükte yapılan evler 3 bin 500 ile 2 bin 750 liraya satılıyormuş. İki tip halinde satışa çıkartılan evlerden soldaki iki oda ve mutfaklı, sağdaki ise tek oda ve mutfaklı olarak yapılmıştır. Bu evlerden şimdiye kadar 41 tane satılmıştır.

HÜRRİYET GAZETESİ 5 MAYIS 1965

AYANCIK TARİHİNE SAHİP ÇIKMALI

Maalesef Türkiye’de Hürriyet gazetesinin 1965 yılında yaptığı bir haber ile prefabrik evlerin Adapazarı’nda yapıldığı kamuoyuna duyurulmuş. Oysaki Ayancık’ta 1930’lu yıllarda başlayan prefabrik ev üretimi yeterince araştırılmamış bir konudur. Yeterli bilgi ve görsellere ulaşılacaktır diye düşünüyorum. Bu konuda mutlaka bir çalışma yapılmalı. Elimizde şu ana kadar tek bir “ ZİNGAL EVLERİ ” ilanı bulunmaktadır. Bu ilandan yola çıkarak Türkiye’de ilk prefabrik ev üretiminin Ayancık’ta yapıldığı araştırılmalıdır. Bu evin Diaroması da yapılıp sergilenmelidir.

Ayancık Koloni Evleri

[1] Prof.Dr. Metin Özdönmez – Prof. Dr.Abdi Ekizoğlu / Cumhuriyet dönemi ormancılığında katkısı olan yabancı uzmanlar / Makale. İst.Üni.Ormancılık Fakültesi Dergisi, 1994 Sayı 1-2, cilt 44/ İstanbul.

[2] Prof.Dr. Cevdet Yılmaz-Dr. Mutlu Kaya / Erciyes Üni. Sos. Bil. Enst. Dergisi, Yıl 2018/1, Sayı XLIV, Sayfa 132.